آقای رییس جمهور
به امید طلوع دیگر
آقای رییس جمهور
به امید طلوع دیگرانتخابات یازدهم و سایه شعارهای اقتصادی بر سبک زندگی اسلامی و ای
اگر به سایت رسمی کاندیداها مراجعه و برنامه های آن ها مورد ارزیابی قرار گیرد، مشاهده می شود که تنها اقتصاد و سیاست مورد توجه آن ها قرار گرفته است آن هم بدون در نظر گرفتن جنبه های مختلفی مانند تأثیر اقتصاد بر سبک زندگی و فرهنگمشرق بررسی کرد؛
اگر
به سایت رسمی کاندیداها مراجعه و برنامه های آن ها مورد ارزیابی قرار
گیرد، مشاهده می شود که تنها اقتصاد و سیاست مورد توجه آن ها قرار گرفته
است آن هم بدون در نظر گرفتن جنبه های مختلفی مانند تأثیر اقتصاد بر سبک
زندگی و فرهنگ.
مشرق؛ «...
در یکى از تاریخ‌ها خواندم زمانى که ولیدبن‌عبدالملک خلیفه شده بود، چون
خیلى اهل جمع‌کردن ثروت و جواهرات و اشیاء قیمتى بود، مردم کوچه و بازار
وقتى به همدیگر مى‌رسیدند، مکالماتشان از این قبیل بود: آقا! فلان لباس را
آوردند، شما خریدید؟ آقا! فلان نگین را فلان کس آورده، شما خریدید؟ یعنى
مردم همه‌اش راجع به خرید و فروش وسایل و اشیاء زینتى و امثال اینها حرف
مى‌زدند. بعد از ولید، سلیمان‌بن‌عبدالملک خلیفه شد. او اهل ساختمان‌سازى
بود و به کاخ‌سازى و ساختمان‌سازى خیلى عشق مى‌ورزید. این مورخ مى‌گوید
مردم حتّى وقتى براى نماز به مسجد مى‌آمدند، یکى مى‌گفت: آقا! شما کار
ساختمانىِ منزلتان را تمام کردید؟ دیگرى مى‌گفت: آقا! شما فلان خانه یا
زمین را خریدید؟ دیگرى مى‌گفت: آقا! شما آن دو اتاق را اضافه کردید؟ حرف
هایشان همه از این قبیل بود. بعد از این دو نفر، عمربن‌عبدالعزیز آمد. او
اهل عبادت بود. مورخ مى‌گوید مردمِ کوچه و بازار وقتى به هم مى‌رسیدند،
یکى مى‌گفت: آقا! راستى شما دیروز دعاى ماه رجب را خواندید؟ دیگرى مى‌گفت:
آن دو رکعت نماز را خواندید؟ بنابراین رفتار ما ها یک تأثیر قهرى در رفتار
مردم دارد ...
(رهبرانقلاب در دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت - ۱۳۸۴/۰۶/۰۸)»
با توجه به سخن حکیمانه فوق می توان دریافت چرا امروز مطالبات بخش زیادی از افراد جامعه در قالب مسائل اقتصادی صرف قرار می گیرد، مردم در کوچه و خیابان، دانشگاه، اداره و محل کار درباره مباحث اقتصادی صحبت می کنند، اینکه اقتصاد باید اولویت اول دولت بعدی باشد، نرخ تورم، قیمت دلار، نرخ اجاره بهای مسکن، قیمت گوشت و مرغ و ... باید سامان داده شود، کشور باید توسعه یابد و مانند اینها.
اینکه جوان دانشجوی ایرانی مسلمان مهمترین و بعضاً تنها مطالبه خود را سامان دادن به وضعیت اقتصادی عنوان می کند و بر خلاف نظر امام و مقتدی خویش صحبتی از تمدن سازی، فرهنگ عمومی، نظام آموزشی، سیستم ورزش، نظام درمان، محیط زیست، سبک زندگی، پیچ تاریخی، مقاومت و صبر در برابر تحریم ها، خودکفایی و ... به میان نمی آورد نیز به همین علت است.
می شود یک تمدن را به صرف اینکه ماشین دارد صنعت دارد ثروت دارد قضاوت کرد و تحسین کرد در حالى که در داخل آن این مشکلات فراوان سراسر جامعه و زندگى مردم را فرا گرفته.
(رهبرانقلاب در دیدار جوانان استان خراسان شمالى ۱۳۹۱/۰۷/۲۳)
نامزدهای انتخاباتی با حجم بالای شعارهای اقتصادی خود در طی شش ماه گذشته ذهن مردم را به سمتی سوق داده اند که افراد به جای آن که موقعیت خود را به منزله کوهنورد در حال صعود که باید بر شرایط بد جوی و ناهمواری راه غلبه کند، در نظر بگیرند، خود را جمعیت منفعل دست بسته ای می انگارند که تغییر وضعیتشان نیاز به یک منجی دارد.
انتخابات، شاخص و عَلم نظام جمهورى اسلامى است.
(رهبرانقلاب در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى ۱۳۹۰/۰۳/۰۸)
در زمان تبلیغات انتخاباتی شعارهای کاندیدا ها اولویت های اصلی یک کشور و خواسته مردم و عمق اهداف و آرمان های آن را نشان می دهد، حال شعارهای انتخاباتی چه تصویری از ایران برای سایر کشورها به خصوص دشمنان انقلابی به نمایش می گذارند؟
این درست است که کمبود دارو در بخش هایی از کشور بیماران و خانواده های آن ها را با درد و رنج و مشقت همراه کرده، کمبود مواد آزمایشگاهی در حوزه های آموزشی و پژوهشی با ایجاد خلل همراه بوده، وضع بسیاری از مشاغل رو به وخامت و گاه تعطیلی نهاده، در کل تمام جامعه اثر تحریم ها و کارشکنی های اقتصادی دشمنان را به خوبی لمس می کنند اما این بدان معنا نیست که اقتصاد آن هم از نوعی که کاندیداها در شعارهای خود مطرح می کنند که صرفاً توسعه اقتصادی و رفاه مادی است، اولویت اول کشور باشد.
درست است که امسال در کنار حماسه سیاسی به حماسه اقتصادی نیز نیاز دارد اما آیا اقتصادی که کاندیداها در شعارهای خود مطرح می کنند، توان خلق حماسه را دارد؟
امید مطرح شده در عنوان دولت امید که کاندیداها به دولت های خود اختصاص داده اند نیز با امید مد نظر رهبری و جامعه ایران تفاوت دارد.
امید جامعه ایران مبتنی بر فرمایشات امام خامنه ای به آینده و افق هایی مانند تمدن اسلامی و حکومت جهانی اسلام معطوف است اما امیدی که کاندیداها از آن سخن می گویند امیدی کوتاه مدت و مربوط به ادامه هدفمندی یارانه ها و مسکن مهر و کاهش قیمت دلار است.
پیگیری عناوینی که امام خامنه ای در چندسال گذشته پیرامون مسائل اقتصادی انتخاب و اعلام کرده اند اهمیت حماسه اقتصادی برای شرایط امروز کشور را نشان می دهد، حماسه ای که باید در مقابل هجمه اقتصادی سنگین دشمنان انقلاب رقم بخورد.
رهبری انقلاب درباره نامگذاری سال جهاد اقتصادی این چنین می فرماید: «همه‌ى شواهد نشان‌دهنده‌ى این است که دشمن امروز بر روى چند نقطه تکیه‌ى اساسى دارد. از واضح‌ترین هایش انسان شروع کند، یکى مسئله‌ى اقتصاد است. اینکه ما امسال گفتیم سال «جهاد اقتصادى»، ناظر به این بخش قضیه است. به زانو درآوردن کشور از لحاظ اقتصاد، عقب راندن و پس راندن کشور در زمینه‌ى اقتصاد، که منتهى بشود به فلج پایه‌هاى اقتصادى، منتهى بشود به نومیدى مردم، یکى از کارهاى اساسى است».
(بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى ۱۳۹۰/۰۳/۰۸)
از طرف دیگر حماسه اقتصادی هنگامی رخ خواهد داد که ایران بر پایه دانش بومی و توان داخلی خود در عرصه اقتصاد وارد شود بدین معنا که استفاده از بن مایه های علوم غربی به ویژه اقتصاد و پیاده سازی آن ها، کشور را به همان منزل که امروز غرب در آن اتراق کرده، خواهد رساند. در برنامه های اقتصادی کاندیداهای ریاست جمهوری بعضاً مشاهده می شود که از مدل های توسعه ای مبتنی بر گزاره های غربی استفاده شده است، در واقع اقتصادی که اغلب کاندیداها دنبال می کنند همان دانش اقتصادی است که حتی امریکای اسطوره ای را با چالش مواجه کرده است، حال چطور از این برنامه ها می توان انتظار برپایی یک حماسه را داشت؟ امام خامنه ای در سال های گذشته بارها درباره ملزومات حماسه اقتصادی صحبت کرده اند، ایشان درباره رویکرد بومی و اسلامی به اقتصاد چنین می فرمایند:
*... آن‌طورى که مؤمنین نسبت به قرآن و کلام خدا و وحى الهى اعتقاد دارند، اینها به نظرات فلان دانشمند اروپایى همان اندازه یا بیشتر اعتقاد دارند! جالب اینجاست که آن نظریات کهنه و منسوخ مى‌شود و جایش نظریات جدیدى مى‌آید؛ اما اینها همان نظریات پنجاه سال پیش را به عنوان یک متن مقدس و یک دین در دست مى‌گیرند!... سالهاى متمادى است که نظریات حاکم بر مراکز اقتصادى دنیا منسوخ شده و حرفهاى جدیدى به بازار آمده است؛ اما عده‌یى هنوز وقتى مى‌خواهند طراحى اقتصادى بکنند، به آن نظریاتِ کهنه‌ى قدیمى نگاه مى‌کنند! اینها دو عیب دارند: یکى اینکه مقلدند، دوم اینکه از تحولات جدید بى‌خبرند! (امام خامنه ای در دیدار جمعی از جوانان استان همدان ۱۳۸۳/۰۴/۱۷)
* این انقلاب، با این عظمت و ابعاد و آثار عملى، از لحاظ ارائه‌ى مبانى فکرى خودش، یکى از ضعیف‌ترین و کم‌کارترین انقلاب‌ها و بلکه تحولات دنیاست ... اگر شما انقلاب‌هاى بزرگ دنیا را هم در نظر بگیرید، باز هم مشخص مى‌شود که ما کم کار کرده‌ایم.
(رهبرانقلاب در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلاى حوزه‌ى علمیه‌ى قم 07/09/1368)
* استفاده‌ى از شیوه‌هاى علمى، کار لازمى است. البته علم نباید اشتباه بشود با نسخه‌هاى وارداتى که اغلب آنها منسوخ است؛ چه در زمینه‌ى اقتصاد، چه در زمینه‌ى مسائل فرهنگى، چه در زمینه‌هاى گوناگون. بعضى‌ها دوست دارند امروز ما نسخه‌هاى منسوخ و از دور خارج شده‌ى غربى‌ها را بار دیگر در این‌جا براى خودمان دستورالعمل علاج به حساب بیاوریم. نه، شیوه‌هاى پیشرفته، شیوه‌هاى نو و با تکیه‌ى به فهم و درک و نیاز ایرانى، استفاده‌ى از علم و توجه به نیاز داخل و اقتضائات کشور مى‌تواند راه درست را به ما نشان دهد و ما را پیش ببرد.(امام خامنه ای در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری - ۱۳۸۴/۰۵/۱۲)
* ما دنبال چه نوع توسعه‌یى هستیم؟ این نکته‌ى اساسى، در بحث هاى اقتصادى و غیراقتصادى جارى است. کسانى دنبال این هستند که حرفى را پرتاب کنند و ذهن مردم را از مسائل اصلى دور نگه دارند: مدل چینى، مدل ژاپنى، مدل فلان. مدل توسعه در جمهورى اسلامى، به اقتضاى شرایط فرهنگى، تاریخى، مواریث و اعتقادات و ایمان این مردم، یک مدل کاملاً بومى و مختص به خود ملت ایران است؛ از هیچ‌جا نباید تقلید کرد؛ نه از بانک جهانى، نه از صندوق بین‌المللى پول، نه از فلان کشور چپ، نه از فلان کشور راست؛ هرجا اقتضایى دارد.
فرق است بین استفاده کردن از تجربیات دیگران، با پیروى از مدل هاى تحمیلى و القایى و غالباً هم منسوخ. بنده مى‌بینم گاهى بعضى از شیوه‌هایى که در زمینه‌هاى اقتصادى و فرهنگى و غیره پیشنهاد مى‌شود، از دیگران گرفته شده - فلان متفکر فرنگى این‌طورى گفته، فلان متفکر کجایى این‌طورى گفته - مثل اینکه به آیات قرآن استناد مى‌شود! خیلى از شیوه‌ها منسوخ است؛ سى سال پیش، چهل سال پیش، پنجاه سال پیش تجربه شده، بعد یک روش بهتر آورده‌اند؛ ولى ما الان مى‌خواهیم از روش منسوخ آنها در آموزش و پرورش، در مسائل علمى، در کارهاى دانشگاهى، در کارهاى اقتصادى و در برنامه‌ریزى و بودجه‌بندى استفاده کنیم؛ نه، این درست نیست. از تجربه‌ها و دانشها باید استفاده کرد، اما الگو و شیوه و مدل را باید کاملاً بومى و خودى انتخاب کرد. (امام خامنه ای در دیدار نمایندگان مجلس۱۳۸۳/۰۳/۲۷)
با وجود آنکه امام خامنه ای بارها این موارد را گوشزد کرده اند اما مشاهده می شود تحلیل ها و برنامه های اقتصادی کاندیداها مبتنی بر گزاره هایی غیر بومی است و با وجود اینکه باید نیت این افراد را برای تشویق مردم و جامعه به حماسه سیاسی و اقتصادی تحسین نمود اما نمی توان از اشتباهات آن ها که تکرار راه گذشتگان خارجی و داخلی است چشم پوشی کرد، اشتباهات محاسباتی و تحلیلی که شرایط پیچیده کشور را با دشواری فراوان روبرو خواهد کرد.
به عنوان مثال اگر کلید واژه های "اقتصاد مقاومتی"، "اقتصاد اسلامی" و "اقتدار اقتصادی"، "اصلاح الگوى مصرف"، "همت مضاعف"، "کار مضاعف"، "جهاد اقتصادى"، "تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ى ایرانى"، مطرح شده از سوی رهبری انقلاب در طی سال های گذشته را در متن و یا حتی مقدمه برنامه های اقتصادی کاندیداها جست و جو کنیم کوچکترین اثر و نتیجه قابل توجهی نخواهیم یافت؛ نه عین کلیدواژه ها که حتی مفهوم آن ها را هم.
حتی کاندیداهایی که سال ها صرف تهیه برنامه برای حوزه اقتصاد و سایر حوزه ها کرده اند و به طول قدمت و سابقه برنامه های خود می بالند فراموش کرده اند برنامه هایشان مربوط به شرایط اقتصادی سال های گذشته بوده و برای مثال اساساً رویکرد مقاومتی ندارد.
کاندیداها با تکیه بر مدل های توسعه ای به دنبال ایجاد حماسه اقتصادی هستند در حالی که مفاهیم مهمی مانند اقتصادی مقاومتی و اقتدار اقتصادی را حتی در گفته ها و سخنرانی های خود به کار نمی برند، چرا که این مفاهیم در مدل ها و برنامه هایی که ایشان ارائه داده اند، جایگاهی ندارد. رهبر معظم انقلاب این مفاهیم را این گونه شرح می دهند:
* ما چند سال پیش «اقتصاد مقاومتى» را مطرح کردیم. همه‌ى کسانى که ناظر مسائل گوناگون بودند، می توانستند حدس بزنند که هدف دشمن، فشار اقتصادى بر کشور است. معلوم بود و طراحى‌ها نشان می داد که اینها میخواهند بر روى اقتصاد کشور متمرکز شوند. اقتصاد کشور ما براى آنها نقطه‌ى مهمى است. هدف دشمن این بود که بر روى اقتصاد متمرکز شود، به رشد ملى لطمه بزند، به اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملى دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشکل شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامى جدا شوند؛ هدف فشار اقتصادى دشمن این است، و این محسوس بود؛ این را انسان می توانست مشاهده کند.
من سال ۸۶ در صحن مطهر على‌بن‌موسى‌الرضا (علیه الصّلاة و السّلام) در سخنرانىِ اول سال گفتم که اینها دارند مسئله‌ى اقتصاد را پیگیرى می کنند؛ بعد هم آدم می تواند فرض کند که این شعارهاى سال حلقه‌هائى بود براى ایجاد یک منظومه‌ى کامل در زمینه‌ى مسائل اقتصاد؛ یعنى اصلاح الگوى مصرف، مسئله‌ى جلوگیرى از اسراف، مسئله‌ى همت مضاعف و کار مضاعف، مسئله‌ى جهاد اقتصادى، و امسال تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ى ایرانى. ما اینها را به عنوان شعارهاى زودگذر مطرح نکردیم؛ اینها چیزهائى است که می تواند حرکت عمومى کشور را در زمینه‌ى اقتصاد ساماندهى کند؛ می تواند ما را پیش ببرد. ما باید دنبال این راه باشیم.
(رهبرانقلاب در دیدار کارگزاران نظام03/05/1391)
* وظیفه‌ی همه‌ی ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیر قابل نفوذ، غیر قابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این یکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه‌ی دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.
(رهبرانقلاب در حرم مطهر رضوی – 01/01/1392)
* علاج ملت ایران در کسب اقتدار است؛ این اقتدار فقط به معناى اقتدار نظامى نیست؛ باید اقتدار علمى، اقتدار اقتصادى، به دست آوردن قدرت اخلاقى و اجتماعى و بالاتر از همه‌ى اینها اقتدار معنوى و روحى- که از اتکال به خداوند متعال براى یک ملت حاصل مى‌شود- هم کسب کنیم.(پیام نوروزى رهبرانقلاب به مناسبت حلول سال 1387)
در کنار استفاده از بن مایه های غربی منسوخ و عدم توجه به تولید علم بومی بویژه در حوزه مورد علاقه کاندیداها، اقتصاد، و عدم ارائه سازوکارهای لازم جهت رسیدن به اقتدار اقتصادی حاصل از به کارگیری اقتصاد اسلامی و اقتصاد مقاومتی، کاندیداها یک نکته اساسی دیگر را نیز از قلم انداخته اند.
اقتصاد تأثیر مستقیم بر زندگی تک تک افراد جامعه دارد و توجه به اقتصاد بدون در نظر گرفتن ابعاد اثرگذاری آن بر سبک زندگی عواقب نامطلوبی به دنبال خواهد داشت.
رهبرانقلاب سبک زندگی را به عنوان بخش حقیقی پیشرفتی که هدف آن تشکیل تمدن اسلامی است ، تعریف می فرمایند.
در این بیان توسعه اقتصادی، سیاسی و ... به عنوان بخش ابزاری در نظر گفته می شود که بدون بخش حقیقی، پیشرفت در آن فایده ای ندارد.
آن بخش ابزارى چیست؟ بخش ابزارى عبارت است از همین ارزشهائى که ما امروز به عنوان پیشرفت کشور مطرح می کنیم: علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسى و نظامى، اعتبار بین‌المللى، تبلیغ و ابزارهاى تبلیغ؛ اینها همه بخش ابزارى تمدن است؛ وسیله است. ... در بخش ابزارى، على‌رغم فشارها و تهدیدها و تحریم ها و این چیزها، پیشرفت کشور خوب بوده است. اما بخش حقیقى، آن چیزهائى است که متن زندگى ما را تشکیل می دهد؛ که همان سبک زندگى است که عرض کردیم.
این، بخش حقیقى و اصلى تمدن است؛ مثل مسئله‌ى خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوى مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزى، تفریحات، مسئله‌ى خط، مسئله‌ى زبان، مسئله‌ى کسب و کار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسى، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه‌اى که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رئیس، رفتار ما با مرئوس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مأمور دولت، سفرهاى ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ اینها آن بخشهاى اصلى تمدن است، که متن زندگى انسان است ...
اگر ما در این بخشى که متن زندگى است، پیشرفت نکنیم، همه‌ى پیشرفت هائى که در بخش اول کردیم، نمیتواند ما را رستگار کند؛ نمی تواند به ما امنیت و آرامش روانى ببخشد؛ همچنان که مى‌بینید در دنیاى غرب نتوانسته. در آنجا افسردگى هست، ناامیدى هست، از درون به هم ریختن هست، عدم امنیت انسانها در اجتماع و در خانواده هست، بى‌هدفى و پوچى هست؛ با اینکه ثروت هست، بمب اتم هست، پیشرفتهاى گوناگون علمى هست، قدرت نظامى هم هست. اصل قضیه این است که ما بتوانیم متن زندگى را، این بخش اصلى تمدن را اصلاح کنیم. البته در انقلاب، در این بخش، پیشرفت ما چشمگیر نیست؛ در این زمینه، ما مثل بخش اول حرکت نکردیم، پیشرفت نکردیم. خب، باید آسیب‌شناسى کنیم؛ چرا ما در این بخش پیشرفت نکردیم؟
(بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالى ۱۳۹۱/۰۷/۲۳)»
اقتصاد و سبک زندگی رابطه ای دو طرفه دارند و هر یک بر دیگری اثر می گذارد. رسیدگی به اقتصاد و مشکلات اقتصادی جامعه ضروری و لازم است اما نه آنقدر که سبک زندگی افراد جامعه فدای توسعه اقتصادی اشتباه شود. تجمل گرایی و رفاه طلبی بخشی از جامعه ایرانی محصول سیاست های توسعه ای دولت های گذشته است. دولتی که مدیریت امور اجرایی کشوری مانند ایران را به دست می گیرد نمی تواند نسبت به تأثیر گزاره های اقتصادی بر سبک زندگی مردم بی تفاوت باشد و بدون در نظر گرفتن آن ها سیاستگذاری و برنامه ریزی کند.
برای مثال در برنامه های کاندیداهای دوره یازدهم ریاست جمهوری درباره کاهش ربا در نظام بانکداری کشور صحبت نشده است چرا که مدل های توسعه ای مد نظر ایشان به بانک و نظام پولی وابسته است، در نتیجه اگر این برنامه ها در کشور اجرا شوند از یک سو اتوبان، سد و پل بیشتری راه اندازی شده و اشتغال و رفاه بالاتری نیز حاصل می شود اما در کنار آن سفره و لقمه مردم بدون آنکه بدانند بیش از پیش با حرام حاصل از سود بانکی آمیخته شده و گوشت و پوست بیشتری از آن خواهد روئید.
در مثال دیگر اگر عنصر صبر در جامعه پررنگ باشد مردم بیشتر به فکر آینده بوده و با دوراندیشی پس انداز کرده و متعادل مصرف می کنند، اما مردمی که صبر کمتری دارند به دنبال مصرف و رفاه بیشتر در زمان حال هستند.
از این رو امام خامنه ای بر این باورندکه : مسئله‌ى مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاه‌هاى دولتى، هم دستگاه‌هاى غیر دولتى، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعاً جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادى است؛ انسان می تواند ادعا کند که این اجر جهاد فى‌سبیل‌اللّه را دارد. یک بُعد دیگرِ این مسئله‌ى تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلى استفاده کنیم؛ این را همه‌ى دستگاه‌هاى دولتى توجه داشته باشند - دستگاه‌هاى حاکمیتى، مربوط به قواى سه‌گانه - سعى کنند هیچ تولید غیر ایرانى را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلى را بر مصرف کالاهائى با مارکهاى معروف خارجى - که بعضى فقط براى نام و نشان، براى پز دادن، براى خودنمائى کردن، در زمینه‌هاى مختلف دنبال مارکهاى خارجى می روند - ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهاى خارجى را ببندند. (بیانات در دیدار کارگزاران نظام03/05/1391).
این در حالی است که در برنامه های اقتصادی کاندیداها اشاره ای به الگوی مصرف، مدیریت مصرف، تجمل، اسراف و مانند اینها نشده است، که این مسأله از عدم جامع نگری و کلان نگری تهیه کنندگان این برنامه ها خبر می دهد.
با وجود اینکه مقام معظم رهبری حتی برای سال های گذشته نام هایی را انتخاب کرده اند که رابطه مستقیم با سبک زندگی مردم دارد و در واقع تحقق آن ها زمانی رخ می دهد که سبک زندگی افراد جامعه در آن جهت قرار گرفته باشد، اما مدیران و مسئولان ارشد چنین ظرافتی را نادیده گرفته و اقتصاد را صرفاً اقتصاد می انگارند.
اگر به سایت رسمی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری مراجعه و برنامه های آن ها مورد ارزیابی قرار گیرد، مشاهده می شود که تنها اقتصاد و سیاست مورد توجه آن ها قرار گرفته است آن هم بدون در نظر گرفتن جنبه های مختلفی مانند تأثیر اقتصاد بر سبک زندگی، فرهنگ و .. .
فارغ از برخی افاضات اقتصادی کاندیداها در سخنرانی های عمومی، فونت درشت فایل های گذاشته شده به عنوان برنامه که صرف زیاد کردن صفحات به کار گرفته شده، اشتباهات تایپی و ویرایشی فراوان که از عدم توجه کاندید مربوطه به خط و نگارش فارسی به عنوان نماد رسمی فرهنگی ایرانی خبر می دهد، کپی پیست(Copy - Paste) سیاست های اقتصادی کلان و یا بدیهیات حوزه اقتصاد کشور نظیر آمارها، چالش ها، فرصت ها و راه کارها، نوشابه بازکردن افراد برای خودشان و ... می توان چنین گفت که برنامه های اقتصادی کاندیداها مشکلات اساسی اقتصاد ایران را حل نخواهد کرد البته اگر منظور از اقتصاد ایرانی، اقتصادی اسلامی که اقتدار کشور و به تبع آن سایر مسلمانان را خواستار است، باشد، مگرنه این برنامه ها رفاه و توسعه تک بعدی همانند مدل های غربی و یا آسیای جنوب شرقی را به خوبی تبیین و توصیه می کنند و در صورت پیاده سازی امور خورد و خواب افراد جامعه را بدون در نظر گرفتن آخرتشان سامان خواهند داد.
بطورکلی بیشترِ آن چه که به عنوان برنامه از سوی کاندیداها ارائه شده تنها بازخوانی صورت مسأله است و به تعبیر مقام معظم رهبری حل مسأله در آن ها وجود ندارد: ما باید مسائل کشور را با این دید نگاه کنیم؛ آرمانها جلوى چشم ما باشد؛ واقعیتهاى تشویق‌کننده جلوى چشم ما باشد. در مورد واقعیتهاى منفى - که در واقع در بعضى موارد واقعیت‌سازى است، واقعیت‌نمائى است - دچار اشتباه نشویم. البته توان دشمن را دست‌کم نگیریم، سهل‌انگارى و ساده‌انگارى نکنیم. مسئله، مسئله‌ى اساسى و مهمى است. شما مثل یک ریاضیدانى که میخواهد یک مسئله‌ى مهم ریاضى را حل کند، بر سر این مسئله تلاشتان را به کار ببرید و مسئله را حل کنید. شما ریاضیدان بااستعدادى هستید؛ این هم یک مسئله‌ى ریاضى است. اینجورى باید با مسائل گوناگون برخورد کنید. خوشبختانه انسان مشاهده می کند که همین روحیه هم در دستگاه‌هاى گوناگون وجود دارد. به مسئله‌ى اقتصاد باید با این دید نگاه کرد.(بیانات در دیدار کارگزاران نظام 03/05/1391).
برنامه ای که ارائه ی آن از سوی کاندیداها انتظار می رود پاسخ معادلات اقتصادی است نه بازتعریف آن ها.
در واقع راه کارهای بدیهی که در برنامه کاندیداها مطرح می شود مانند توسعه اقتصادی، ایجاد شغل، سامان دادن به حوزه مسکن و ده ها مورد از این دست تنها تکرار سیاست های کلی نظام که رهبری آن ها را ابلاغ کرده اند در قالب جملات خُرد شده و توضیحی می باشد، راه حلی وجود ندارد.
مانند اینکه گفته شود یک معادله دو مجهولی را با فرض اینکه متغیر سوم آن مقدار "ج" داشته باشد، حل کنید، کاندیداها چنین پاسخ داده اند: ما قطعاً مقدار مجهولات "الف" و "ب" را به شکلی محاسبه خواهیم کرد که متغیر سوم مقداری برابر "ج" داشته باشد.
در برنامه های کاندیداها راه حل وجود ندارد، راه حل به این معنا که روش حل مسأله توضیح داده شود تا مخاطب اقناع شود.
بدون ارائه روش و راه حل ریاضی برنامه های کاندیداها صرفاً وعده هایی همچون وعده های تحقق نیافته مدیران گذشته خواهد بود. کارت هواداری، سازمان رأی، ویکی، مجمع تبلیغات و ... مسائل اقتصاد ایران را حل نخواهد کرد، که اگر حل کند هم پاسخی تک بعدی خواهد بود.
کلید ناقص بودنِ راه حل های ارائه شده از سوی کاندیداها در این نکته نهفته است که اقتصاد صورت ظاهری و روبنای ساختمانی به نام سبک زندگی است و بدون در نظر گرفتن گزاره های سبک زندگی اسلامی، اقتصاد اسلامی رقم نخورده و نتیجه پیشرفت تک بعدی و صرفاٌ مادی خواهد بود.
یک کار مهم دیگر، شاخص‌گذارى است؛ تعیین شاخص هاى عدالت. یکى از کارهاى مهم نظرى ما این است که شاخص هاى عدالت را پیدا کنیم. خب، امروز شاخص هائى که در غرب مطرح است، به طور مشروط قابل قبول است؛ بعضى‌اش مطلقاً شاخص نیست، بعضى شاخص هاى ناقصى است، بعضى در شرائطى ممکن است شاخص باشد. ما باید بنشینیم مستقلاً شاخص هاى عدالت را، استقرار عدالت در جامعه را پیدا کنیم؛ یکى از بخشهاى مهم کار این است.
(دومین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع «عدالت»)
از جمله ضعف های اساسی موجود در برنامه ی کاندیدا مشخص نبودن شاخص های پیشرفت برنامه ها و یا غیربومی بودن آن هاست، چرا که شاخص های اقتصاد اسلامی با گزاره های سبک زندگی اسلامی سنجیده می شود و نه با گزاره هایی مانند جی دی پی و ... اگرچه این گزاره ها برای بررسی روند حرکت اقتصادی کشور می تواند مفید واقع شود اما نمی توان مناسبات اقتصادی را حول آن ها چید، بلکه معیار اصلی در این حوزه گزاره ها و مشخص های سبک زندگی اسلامی اند.
بر این اساس از مهمترین شاخص های اصلی سبک زندگی اسلامی می توان به سه شاخصه ی: حیا مندی، عفت مندی و غیرت مندی اشاره نمود.
یک برنامه اقتصادی هنگامی اقتدار یک جامعه اسلامی را به همراه خواهد داشت که با این شاخص ها همخوانی داشته باشد. برای مثال در موضوع ربا در نظام بانکی مقوله عفت شکم با چالش جدی مواجه است و از این روست که نمی توان آن را قبول کرد، همچنین است موضوع راه اندازی بورس های استانی و منطقه ای و مانند اینها که کاندیداها در برنامه های خود گنجانده اند.
در مثال دیگر راه کارهای کاندیداها در حوزه مسکن که در قالب طراحی جدید شهری و ... مطرح می شود نیز ادامه ساخت و ساز و معماری کنونی ساختمان ها خواهد بود که به شکل جدی مؤلفه های حیا و عفت را با چالش و تهدید مواجه کرده است.
بنا بر این بدون در نظر گفتن مؤلفه های سبک زندگی که در واقع روح اصلی پیشرفت جامعه اسلامی است و توجه صرف به موضوعات روبنایی مانند اقتصاد باعث شده برنامه های کاندیداها با وجود نقاط قوت فراوان اما غیرقابل استفاده برای کشوری که در حال گذر از پیج تاریخی است، باشد. برنامه های ارائه شده از سوی کاندیداها می تواند اقتصاد یک کشور جهان سومی غیر مسلمان را سامان داده و حتی شاید در دو سال بتواند آن را به یک کشور جهان اولی تبدیل کند اما اقتصادی که اسلامی نبوده و مؤلفه های سبک زندگی اسلامی در آن لحاظ نشده و برای مثال ارزش پول در آن ناموس ملی باشد، نمی تواند زمینه ساز دولت اسلامی و به تبع آن تمدن اسلامی گردد.
نکته دیگری که درباره برنامه های کاندیداها تمی توان از آن غافل شد این است که خط مشی این افراد که از سبک زندگی آن ها خبر می دهد قدری تأمل برانگیز است.
به عنوان مثال کاندیدایی که در 5 سال گذشته نزدیک به 16 هزار صفحه در 70 موضوع اصلی کشور در قالب کتاب و مقاله را تولید کرده چگونه فرصت رسیدگی به مسئولیت هایی که بر دوشش نهاده شده بود را داشته است؟
و چرا این برنامه ها و تولیدات به مراکز تصمیم ساز و تصمیم گیر خارج از دولت ارائه نشده است؟
و یا برای مثال کاندیدی که در این دوره همان طرحی را ارائه می کند که در دوره های گذشته نیز کرده بود، در این مدت چرا مواردی از این دست را در نهادی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام یا سایر مراکز عرضه نکرده است؟
در واقع صحبت اصلی اینجاست چرا افراد برای پیاده کردن ایده ها و طرح هایشان نیاز دارند تا شخصا بر صندلی ریاست جمهوری تکیه بزنند و نمی توانند این تولیدات را در راه پیشرفت جامعه اسلامی و بسط آرمان های انقلاب در اختیار سایر مسئولان قرار دهند؟ از همین روست که مشاهده می شود در ادارات و سازمان ها افراد به جای تشریک مساعی دیگران را تخریب می کنند تا خود به مسئولیت رسیده و نظرات خویش را پیاده نمایند.
در کل می توان چنین گفت که سبک زندگی به معنای اصیل و اسلامی آن که مورد توجه مقام معظم رهبری و مؤمنان و دوستداران انقلاب اسلامی است در برنامه های اقتصاد محور کاندیداها مورد توجه قرار نگرفته است. با وجود اهمیت اقتصاد و حماسه اقتصادی در شرایط امروز کشور اما به نظر نمی رسد برنامه های ارائه شده از سوی کاندیدا ها توان خلق حماسه اقتصادی را داشته باشند چرا که همان طور که اشاره شد این برنامه ها مبتنی بر گزاره های سبک زندگی نگاشته نشده و اساساً سبک زندگی اسلامی، اقتصاد اسلامی، اقتصاد بدون ربا و مانند اینها در آن ها لحاظ نشده است.
(رهبرانقلاب در دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت - ۱۳۸۴/۰۶/۰۸)»
با توجه به سخن حکیمانه فوق می توان دریافت چرا امروز مطالبات بخش زیادی از افراد جامعه در قالب مسائل اقتصادی صرف قرار می گیرد، مردم در کوچه و خیابان، دانشگاه، اداره و محل کار درباره مباحث اقتصادی صحبت می کنند، اینکه اقتصاد باید اولویت اول دولت بعدی باشد، نرخ تورم، قیمت دلار، نرخ اجاره بهای مسکن، قیمت گوشت و مرغ و ... باید سامان داده شود، کشور باید توسعه یابد و مانند اینها.
اینکه جوان دانشجوی ایرانی مسلمان مهمترین و بعضاً تنها مطالبه خود را سامان دادن به وضعیت اقتصادی عنوان می کند و بر خلاف نظر امام و مقتدی خویش صحبتی از تمدن سازی، فرهنگ عمومی، نظام آموزشی، سیستم ورزش، نظام درمان، محیط زیست، سبک زندگی، پیچ تاریخی، مقاومت و صبر در برابر تحریم ها، خودکفایی و ... به میان نمی آورد نیز به همین علت است.
می شود یک تمدن را به صرف اینکه ماشین دارد صنعت دارد ثروت دارد قضاوت کرد و تحسین کرد در حالى که در داخل آن این مشکلات فراوان سراسر جامعه و زندگى مردم را فرا گرفته.
(رهبرانقلاب در دیدار جوانان استان خراسان شمالى ۱۳۹۱/۰۷/۲۳)
نامزدهای انتخاباتی با حجم بالای شعارهای اقتصادی خود در طی شش ماه گذشته ذهن مردم را به سمتی سوق داده اند که افراد به جای آن که موقعیت خود را به منزله کوهنورد در حال صعود که باید بر شرایط بد جوی و ناهمواری راه غلبه کند، در نظر بگیرند، خود را جمعیت منفعل دست بسته ای می انگارند که تغییر وضعیتشان نیاز به یک منجی دارد.
انتخابات، شاخص و عَلم نظام جمهورى اسلامى است.
(رهبرانقلاب در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى ۱۳۹۰/۰۳/۰۸)
در زمان تبلیغات انتخاباتی شعارهای کاندیدا ها اولویت های اصلی یک کشور و خواسته مردم و عمق اهداف و آرمان های آن را نشان می دهد، حال شعارهای انتخاباتی چه تصویری از ایران برای سایر کشورها به خصوص دشمنان انقلابی به نمایش می گذارند؟
این درست است که کمبود دارو در بخش هایی از کشور بیماران و خانواده های آن ها را با درد و رنج و مشقت همراه کرده، کمبود مواد آزمایشگاهی در حوزه های آموزشی و پژوهشی با ایجاد خلل همراه بوده، وضع بسیاری از مشاغل رو به وخامت و گاه تعطیلی نهاده، در کل تمام جامعه اثر تحریم ها و کارشکنی های اقتصادی دشمنان را به خوبی لمس می کنند اما این بدان معنا نیست که اقتصاد آن هم از نوعی که کاندیداها در شعارهای خود مطرح می کنند که صرفاً توسعه اقتصادی و رفاه مادی است، اولویت اول کشور باشد.
درست است که امسال در کنار حماسه سیاسی به حماسه اقتصادی نیز نیاز دارد اما آیا اقتصادی که کاندیداها در شعارهای خود مطرح می کنند، توان خلق حماسه را دارد؟
امید مطرح شده در عنوان دولت امید که کاندیداها به دولت های خود اختصاص داده اند نیز با امید مد نظر رهبری و جامعه ایران تفاوت دارد.
امید جامعه ایران مبتنی بر فرمایشات امام خامنه ای به آینده و افق هایی مانند تمدن اسلامی و حکومت جهانی اسلام معطوف است اما امیدی که کاندیداها از آن سخن می گویند امیدی کوتاه مدت و مربوط به ادامه هدفمندی یارانه ها و مسکن مهر و کاهش قیمت دلار است.
پیگیری عناوینی که امام خامنه ای در چندسال گذشته پیرامون مسائل اقتصادی انتخاب و اعلام کرده اند اهمیت حماسه اقتصادی برای شرایط امروز کشور را نشان می دهد، حماسه ای که باید در مقابل هجمه اقتصادی سنگین دشمنان انقلاب رقم بخورد.
رهبری انقلاب درباره نامگذاری سال جهاد اقتصادی این چنین می فرماید: «همه‌ى شواهد نشان‌دهنده‌ى این است که دشمن امروز بر روى چند نقطه تکیه‌ى اساسى دارد. از واضح‌ترین هایش انسان شروع کند، یکى مسئله‌ى اقتصاد است. اینکه ما امسال گفتیم سال «جهاد اقتصادى»، ناظر به این بخش قضیه است. به زانو درآوردن کشور از لحاظ اقتصاد، عقب راندن و پس راندن کشور در زمینه‌ى اقتصاد، که منتهى بشود به فلج پایه‌هاى اقتصادى، منتهى بشود به نومیدى مردم، یکى از کارهاى اساسى است».
(بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى ۱۳۹۰/۰۳/۰۸)
از طرف دیگر حماسه اقتصادی هنگامی رخ خواهد داد که ایران بر پایه دانش بومی و توان داخلی خود در عرصه اقتصاد وارد شود بدین معنا که استفاده از بن مایه های علوم غربی به ویژه اقتصاد و پیاده سازی آن ها، کشور را به همان منزل که امروز غرب در آن اتراق کرده، خواهد رساند. در برنامه های اقتصادی کاندیداهای ریاست جمهوری بعضاً مشاهده می شود که از مدل های توسعه ای مبتنی بر گزاره های غربی استفاده شده است، در واقع اقتصادی که اغلب کاندیداها دنبال می کنند همان دانش اقتصادی است که حتی امریکای اسطوره ای را با چالش مواجه کرده است، حال چطور از این برنامه ها می توان انتظار برپایی یک حماسه را داشت؟ امام خامنه ای در سال های گذشته بارها درباره ملزومات حماسه اقتصادی صحبت کرده اند، ایشان درباره رویکرد بومی و اسلامی به اقتصاد چنین می فرمایند:
*... آن‌طورى که مؤمنین نسبت به قرآن و کلام خدا و وحى الهى اعتقاد دارند، اینها به نظرات فلان دانشمند اروپایى همان اندازه یا بیشتر اعتقاد دارند! جالب اینجاست که آن نظریات کهنه و منسوخ مى‌شود و جایش نظریات جدیدى مى‌آید؛ اما اینها همان نظریات پنجاه سال پیش را به عنوان یک متن مقدس و یک دین در دست مى‌گیرند!... سالهاى متمادى است که نظریات حاکم بر مراکز اقتصادى دنیا منسوخ شده و حرفهاى جدیدى به بازار آمده است؛ اما عده‌یى هنوز وقتى مى‌خواهند طراحى اقتصادى بکنند، به آن نظریاتِ کهنه‌ى قدیمى نگاه مى‌کنند! اینها دو عیب دارند: یکى اینکه مقلدند، دوم اینکه از تحولات جدید بى‌خبرند! (امام خامنه ای در دیدار جمعی از جوانان استان همدان ۱۳۸۳/۰۴/۱۷)
* این انقلاب، با این عظمت و ابعاد و آثار عملى، از لحاظ ارائه‌ى مبانى فکرى خودش، یکى از ضعیف‌ترین و کم‌کارترین انقلاب‌ها و بلکه تحولات دنیاست ... اگر شما انقلاب‌هاى بزرگ دنیا را هم در نظر بگیرید، باز هم مشخص مى‌شود که ما کم کار کرده‌ایم.
(رهبرانقلاب در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلاى حوزه‌ى علمیه‌ى قم 07/09/1368)
* استفاده‌ى از شیوه‌هاى علمى، کار لازمى است. البته علم نباید اشتباه بشود با نسخه‌هاى وارداتى که اغلب آنها منسوخ است؛ چه در زمینه‌ى اقتصاد، چه در زمینه‌ى مسائل فرهنگى، چه در زمینه‌هاى گوناگون. بعضى‌ها دوست دارند امروز ما نسخه‌هاى منسوخ و از دور خارج شده‌ى غربى‌ها را بار دیگر در این‌جا براى خودمان دستورالعمل علاج به حساب بیاوریم. نه، شیوه‌هاى پیشرفته، شیوه‌هاى نو و با تکیه‌ى به فهم و درک و نیاز ایرانى، استفاده‌ى از علم و توجه به نیاز داخل و اقتضائات کشور مى‌تواند راه درست را به ما نشان دهد و ما را پیش ببرد.(امام خامنه ای در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری - ۱۳۸۴/۰۵/۱۲)
* ما دنبال چه نوع توسعه‌یى هستیم؟ این نکته‌ى اساسى، در بحث هاى اقتصادى و غیراقتصادى جارى است. کسانى دنبال این هستند که حرفى را پرتاب کنند و ذهن مردم را از مسائل اصلى دور نگه دارند: مدل چینى، مدل ژاپنى، مدل فلان. مدل توسعه در جمهورى اسلامى، به اقتضاى شرایط فرهنگى، تاریخى، مواریث و اعتقادات و ایمان این مردم، یک مدل کاملاً بومى و مختص به خود ملت ایران است؛ از هیچ‌جا نباید تقلید کرد؛ نه از بانک جهانى، نه از صندوق بین‌المللى پول، نه از فلان کشور چپ، نه از فلان کشور راست؛ هرجا اقتضایى دارد.
فرق است بین استفاده کردن از تجربیات دیگران، با پیروى از مدل هاى تحمیلى و القایى و غالباً هم منسوخ. بنده مى‌بینم گاهى بعضى از شیوه‌هایى که در زمینه‌هاى اقتصادى و فرهنگى و غیره پیشنهاد مى‌شود، از دیگران گرفته شده - فلان متفکر فرنگى این‌طورى گفته، فلان متفکر کجایى این‌طورى گفته - مثل اینکه به آیات قرآن استناد مى‌شود! خیلى از شیوه‌ها منسوخ است؛ سى سال پیش، چهل سال پیش، پنجاه سال پیش تجربه شده، بعد یک روش بهتر آورده‌اند؛ ولى ما الان مى‌خواهیم از روش منسوخ آنها در آموزش و پرورش، در مسائل علمى، در کارهاى دانشگاهى، در کارهاى اقتصادى و در برنامه‌ریزى و بودجه‌بندى استفاده کنیم؛ نه، این درست نیست. از تجربه‌ها و دانشها باید استفاده کرد، اما الگو و شیوه و مدل را باید کاملاً بومى و خودى انتخاب کرد. (امام خامنه ای در دیدار نمایندگان مجلس۱۳۸۳/۰۳/۲۷)
با وجود آنکه امام خامنه ای بارها این موارد را گوشزد کرده اند اما مشاهده می شود تحلیل ها و برنامه های اقتصادی کاندیداها مبتنی بر گزاره هایی غیر بومی است و با وجود اینکه باید نیت این افراد را برای تشویق مردم و جامعه به حماسه سیاسی و اقتصادی تحسین نمود اما نمی توان از اشتباهات آن ها که تکرار راه گذشتگان خارجی و داخلی است چشم پوشی کرد، اشتباهات محاسباتی و تحلیلی که شرایط پیچیده کشور را با دشواری فراوان روبرو خواهد کرد.
به عنوان مثال اگر کلید واژه های "اقتصاد مقاومتی"، "اقتصاد اسلامی" و "اقتدار اقتصادی"، "اصلاح الگوى مصرف"، "همت مضاعف"، "کار مضاعف"، "جهاد اقتصادى"، "تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ى ایرانى"، مطرح شده از سوی رهبری انقلاب در طی سال های گذشته را در متن و یا حتی مقدمه برنامه های اقتصادی کاندیداها جست و جو کنیم کوچکترین اثر و نتیجه قابل توجهی نخواهیم یافت؛ نه عین کلیدواژه ها که حتی مفهوم آن ها را هم.
حتی کاندیداهایی که سال ها صرف تهیه برنامه برای حوزه اقتصاد و سایر حوزه ها کرده اند و به طول قدمت و سابقه برنامه های خود می بالند فراموش کرده اند برنامه هایشان مربوط به شرایط اقتصادی سال های گذشته بوده و برای مثال اساساً رویکرد مقاومتی ندارد.
کاندیداها با تکیه بر مدل های توسعه ای به دنبال ایجاد حماسه اقتصادی هستند در حالی که مفاهیم مهمی مانند اقتصادی مقاومتی و اقتدار اقتصادی را حتی در گفته ها و سخنرانی های خود به کار نمی برند، چرا که این مفاهیم در مدل ها و برنامه هایی که ایشان ارائه داده اند، جایگاهی ندارد. رهبر معظم انقلاب این مفاهیم را این گونه شرح می دهند:
* ما چند سال پیش «اقتصاد مقاومتى» را مطرح کردیم. همه‌ى کسانى که ناظر مسائل گوناگون بودند، می توانستند حدس بزنند که هدف دشمن، فشار اقتصادى بر کشور است. معلوم بود و طراحى‌ها نشان می داد که اینها میخواهند بر روى اقتصاد کشور متمرکز شوند. اقتصاد کشور ما براى آنها نقطه‌ى مهمى است. هدف دشمن این بود که بر روى اقتصاد متمرکز شود، به رشد ملى لطمه بزند، به اشتغال لطمه بزند، طبعاً رفاه ملى دچار اختلال و خطر شود، مردم دچار مشکل شوند، دلزده بشوند، از نظام اسلامى جدا شوند؛ هدف فشار اقتصادى دشمن این است، و این محسوس بود؛ این را انسان می توانست مشاهده کند.
من سال ۸۶ در صحن مطهر على‌بن‌موسى‌الرضا (علیه الصّلاة و السّلام) در سخنرانىِ اول سال گفتم که اینها دارند مسئله‌ى اقتصاد را پیگیرى می کنند؛ بعد هم آدم می تواند فرض کند که این شعارهاى سال حلقه‌هائى بود براى ایجاد یک منظومه‌ى کامل در زمینه‌ى مسائل اقتصاد؛ یعنى اصلاح الگوى مصرف، مسئله‌ى جلوگیرى از اسراف، مسئله‌ى همت مضاعف و کار مضاعف، مسئله‌ى جهاد اقتصادى، و امسال تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ى ایرانى. ما اینها را به عنوان شعارهاى زودگذر مطرح نکردیم؛ اینها چیزهائى است که می تواند حرکت عمومى کشور را در زمینه‌ى اقتصاد ساماندهى کند؛ می تواند ما را پیش ببرد. ما باید دنبال این راه باشیم.
(رهبرانقلاب در دیدار کارگزاران نظام03/05/1391)
* وظیفه‌ی همه‌ی ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیر قابل نفوذ، غیر قابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این یکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه‌ی دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.
(رهبرانقلاب در حرم مطهر رضوی – 01/01/1392)
* علاج ملت ایران در کسب اقتدار است؛ این اقتدار فقط به معناى اقتدار نظامى نیست؛ باید اقتدار علمى، اقتدار اقتصادى، به دست آوردن قدرت اخلاقى و اجتماعى و بالاتر از همه‌ى اینها اقتدار معنوى و روحى- که از اتکال به خداوند متعال براى یک ملت حاصل مى‌شود- هم کسب کنیم.(پیام نوروزى رهبرانقلاب به مناسبت حلول سال 1387)
در کنار استفاده از بن مایه های غربی منسوخ و عدم توجه به تولید علم بومی بویژه در حوزه مورد علاقه کاندیداها، اقتصاد، و عدم ارائه سازوکارهای لازم جهت رسیدن به اقتدار اقتصادی حاصل از به کارگیری اقتصاد اسلامی و اقتصاد مقاومتی، کاندیداها یک نکته اساسی دیگر را نیز از قلم انداخته اند.
اقتصاد تأثیر مستقیم بر زندگی تک تک افراد جامعه دارد و توجه به اقتصاد بدون در نظر گرفتن ابعاد اثرگذاری آن بر سبک زندگی عواقب نامطلوبی به دنبال خواهد داشت.
رهبرانقلاب سبک زندگی را به عنوان بخش حقیقی پیشرفتی که هدف آن تشکیل تمدن اسلامی است ، تعریف می فرمایند.
در این بیان توسعه اقتصادی، سیاسی و ... به عنوان بخش ابزاری در نظر گفته می شود که بدون بخش حقیقی، پیشرفت در آن فایده ای ندارد.
آن بخش ابزارى چیست؟ بخش ابزارى عبارت است از همین ارزشهائى که ما امروز به عنوان پیشرفت کشور مطرح می کنیم: علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسى و نظامى، اعتبار بین‌المللى، تبلیغ و ابزارهاى تبلیغ؛ اینها همه بخش ابزارى تمدن است؛ وسیله است. ... در بخش ابزارى، على‌رغم فشارها و تهدیدها و تحریم ها و این چیزها، پیشرفت کشور خوب بوده است. اما بخش حقیقى، آن چیزهائى است که متن زندگى ما را تشکیل می دهد؛ که همان سبک زندگى است که عرض کردیم.
این، بخش حقیقى و اصلى تمدن است؛ مثل مسئله‌ى خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوى مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزى، تفریحات، مسئله‌ى خط، مسئله‌ى زبان، مسئله‌ى کسب و کار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسى، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه‌اى که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رئیس، رفتار ما با مرئوس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مأمور دولت، سفرهاى ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ اینها آن بخشهاى اصلى تمدن است، که متن زندگى انسان است ...
اگر ما در این بخشى که متن زندگى است، پیشرفت نکنیم، همه‌ى پیشرفت هائى که در بخش اول کردیم، نمیتواند ما را رستگار کند؛ نمی تواند به ما امنیت و آرامش روانى ببخشد؛ همچنان که مى‌بینید در دنیاى غرب نتوانسته. در آنجا افسردگى هست، ناامیدى هست، از درون به هم ریختن هست، عدم امنیت انسانها در اجتماع و در خانواده هست، بى‌هدفى و پوچى هست؛ با اینکه ثروت هست، بمب اتم هست، پیشرفتهاى گوناگون علمى هست، قدرت نظامى هم هست. اصل قضیه این است که ما بتوانیم متن زندگى را، این بخش اصلى تمدن را اصلاح کنیم. البته در انقلاب، در این بخش، پیشرفت ما چشمگیر نیست؛ در این زمینه، ما مثل بخش اول حرکت نکردیم، پیشرفت نکردیم. خب، باید آسیب‌شناسى کنیم؛ چرا ما در این بخش پیشرفت نکردیم؟
(بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالى ۱۳۹۱/۰۷/۲۳)»
اقتصاد و سبک زندگی رابطه ای دو طرفه دارند و هر یک بر دیگری اثر می گذارد. رسیدگی به اقتصاد و مشکلات اقتصادی جامعه ضروری و لازم است اما نه آنقدر که سبک زندگی افراد جامعه فدای توسعه اقتصادی اشتباه شود. تجمل گرایی و رفاه طلبی بخشی از جامعه ایرانی محصول سیاست های توسعه ای دولت های گذشته است. دولتی که مدیریت امور اجرایی کشوری مانند ایران را به دست می گیرد نمی تواند نسبت به تأثیر گزاره های اقتصادی بر سبک زندگی مردم بی تفاوت باشد و بدون در نظر گرفتن آن ها سیاستگذاری و برنامه ریزی کند.
برای مثال در برنامه های کاندیداهای دوره یازدهم ریاست جمهوری درباره کاهش ربا در نظام بانکداری کشور صحبت نشده است چرا که مدل های توسعه ای مد نظر ایشان به بانک و نظام پولی وابسته است، در نتیجه اگر این برنامه ها در کشور اجرا شوند از یک سو اتوبان، سد و پل بیشتری راه اندازی شده و اشتغال و رفاه بالاتری نیز حاصل می شود اما در کنار آن سفره و لقمه مردم بدون آنکه بدانند بیش از پیش با حرام حاصل از سود بانکی آمیخته شده و گوشت و پوست بیشتری از آن خواهد روئید.
در مثال دیگر اگر عنصر صبر در جامعه پررنگ باشد مردم بیشتر به فکر آینده بوده و با دوراندیشی پس انداز کرده و متعادل مصرف می کنند، اما مردمی که صبر کمتری دارند به دنبال مصرف و رفاه بیشتر در زمان حال هستند.
از این رو امام خامنه ای بر این باورندکه : مسئله‌ى مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاه‌هاى دولتى، هم دستگاه‌هاى غیر دولتى، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعاً جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادى است؛ انسان می تواند ادعا کند که این اجر جهاد فى‌سبیل‌اللّه را دارد. یک بُعد دیگرِ این مسئله‌ى تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلى استفاده کنیم؛ این را همه‌ى دستگاه‌هاى دولتى توجه داشته باشند - دستگاه‌هاى حاکمیتى، مربوط به قواى سه‌گانه - سعى کنند هیچ تولید غیر ایرانى را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلى را بر مصرف کالاهائى با مارکهاى معروف خارجى - که بعضى فقط براى نام و نشان، براى پز دادن، براى خودنمائى کردن، در زمینه‌هاى مختلف دنبال مارکهاى خارجى می روند - ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهاى خارجى را ببندند. (بیانات در دیدار کارگزاران نظام03/05/1391).
این در حالی است که در برنامه های اقتصادی کاندیداها اشاره ای به الگوی مصرف، مدیریت مصرف، تجمل، اسراف و مانند اینها نشده است، که این مسأله از عدم جامع نگری و کلان نگری تهیه کنندگان این برنامه ها خبر می دهد.
با وجود اینکه مقام معظم رهبری حتی برای سال های گذشته نام هایی را انتخاب کرده اند که رابطه مستقیم با سبک زندگی مردم دارد و در واقع تحقق آن ها زمانی رخ می دهد که سبک زندگی افراد جامعه در آن جهت قرار گرفته باشد، اما مدیران و مسئولان ارشد چنین ظرافتی را نادیده گرفته و اقتصاد را صرفاً اقتصاد می انگارند.
اگر به سایت رسمی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری مراجعه و برنامه های آن ها مورد ارزیابی قرار گیرد، مشاهده می شود که تنها اقتصاد و سیاست مورد توجه آن ها قرار گرفته است آن هم بدون در نظر گرفتن جنبه های مختلفی مانند تأثیر اقتصاد بر سبک زندگی، فرهنگ و .. .
فارغ از برخی افاضات اقتصادی کاندیداها در سخنرانی های عمومی، فونت درشت فایل های گذاشته شده به عنوان برنامه که صرف زیاد کردن صفحات به کار گرفته شده، اشتباهات تایپی و ویرایشی فراوان که از عدم توجه کاندید مربوطه به خط و نگارش فارسی به عنوان نماد رسمی فرهنگی ایرانی خبر می دهد، کپی پیست(Copy - Paste) سیاست های اقتصادی کلان و یا بدیهیات حوزه اقتصاد کشور نظیر آمارها، چالش ها، فرصت ها و راه کارها، نوشابه بازکردن افراد برای خودشان و ... می توان چنین گفت که برنامه های اقتصادی کاندیداها مشکلات اساسی اقتصاد ایران را حل نخواهد کرد البته اگر منظور از اقتصاد ایرانی، اقتصادی اسلامی که اقتدار کشور و به تبع آن سایر مسلمانان را خواستار است، باشد، مگرنه این برنامه ها رفاه و توسعه تک بعدی همانند مدل های غربی و یا آسیای جنوب شرقی را به خوبی تبیین و توصیه می کنند و در صورت پیاده سازی امور خورد و خواب افراد جامعه را بدون در نظر گرفتن آخرتشان سامان خواهند داد.
بطورکلی بیشترِ آن چه که به عنوان برنامه از سوی کاندیداها ارائه شده تنها بازخوانی صورت مسأله است و به تعبیر مقام معظم رهبری حل مسأله در آن ها وجود ندارد: ما باید مسائل کشور را با این دید نگاه کنیم؛ آرمانها جلوى چشم ما باشد؛ واقعیتهاى تشویق‌کننده جلوى چشم ما باشد. در مورد واقعیتهاى منفى - که در واقع در بعضى موارد واقعیت‌سازى است، واقعیت‌نمائى است - دچار اشتباه نشویم. البته توان دشمن را دست‌کم نگیریم، سهل‌انگارى و ساده‌انگارى نکنیم. مسئله، مسئله‌ى اساسى و مهمى است. شما مثل یک ریاضیدانى که میخواهد یک مسئله‌ى مهم ریاضى را حل کند، بر سر این مسئله تلاشتان را به کار ببرید و مسئله را حل کنید. شما ریاضیدان بااستعدادى هستید؛ این هم یک مسئله‌ى ریاضى است. اینجورى باید با مسائل گوناگون برخورد کنید. خوشبختانه انسان مشاهده می کند که همین روحیه هم در دستگاه‌هاى گوناگون وجود دارد. به مسئله‌ى اقتصاد باید با این دید نگاه کرد.(بیانات در دیدار کارگزاران نظام 03/05/1391).
برنامه ای که ارائه ی آن از سوی کاندیداها انتظار می رود پاسخ معادلات اقتصادی است نه بازتعریف آن ها.
در واقع راه کارهای بدیهی که در برنامه کاندیداها مطرح می شود مانند توسعه اقتصادی، ایجاد شغل، سامان دادن به حوزه مسکن و ده ها مورد از این دست تنها تکرار سیاست های کلی نظام که رهبری آن ها را ابلاغ کرده اند در قالب جملات خُرد شده و توضیحی می باشد، راه حلی وجود ندارد.
مانند اینکه گفته شود یک معادله دو مجهولی را با فرض اینکه متغیر سوم آن مقدار "ج" داشته باشد، حل کنید، کاندیداها چنین پاسخ داده اند: ما قطعاً مقدار مجهولات "الف" و "ب" را به شکلی محاسبه خواهیم کرد که متغیر سوم مقداری برابر "ج" داشته باشد.
در برنامه های کاندیداها راه حل وجود ندارد، راه حل به این معنا که روش حل مسأله توضیح داده شود تا مخاطب اقناع شود.
بدون ارائه روش و راه حل ریاضی برنامه های کاندیداها صرفاً وعده هایی همچون وعده های تحقق نیافته مدیران گذشته خواهد بود. کارت هواداری، سازمان رأی، ویکی، مجمع تبلیغات و ... مسائل اقتصاد ایران را حل نخواهد کرد، که اگر حل کند هم پاسخی تک بعدی خواهد بود.
برای دیدن سایز اصلی روی عکس کلیک کنید
کلید ناقص بودنِ راه حل های ارائه شده از سوی کاندیداها در این نکته نهفته است که اقتصاد صورت ظاهری و روبنای ساختمانی به نام سبک زندگی است و بدون در نظر گرفتن گزاره های سبک زندگی اسلامی، اقتصاد اسلامی رقم نخورده و نتیجه پیشرفت تک بعدی و صرفاٌ مادی خواهد بود.
یک کار مهم دیگر، شاخص‌گذارى است؛ تعیین شاخص هاى عدالت. یکى از کارهاى مهم نظرى ما این است که شاخص هاى عدالت را پیدا کنیم. خب، امروز شاخص هائى که در غرب مطرح است، به طور مشروط قابل قبول است؛ بعضى‌اش مطلقاً شاخص نیست، بعضى شاخص هاى ناقصى است، بعضى در شرائطى ممکن است شاخص باشد. ما باید بنشینیم مستقلاً شاخص هاى عدالت را، استقرار عدالت در جامعه را پیدا کنیم؛ یکى از بخشهاى مهم کار این است.
(دومین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع «عدالت»)
از جمله ضعف های اساسی موجود در برنامه ی کاندیدا مشخص نبودن شاخص های پیشرفت برنامه ها و یا غیربومی بودن آن هاست، چرا که شاخص های اقتصاد اسلامی با گزاره های سبک زندگی اسلامی سنجیده می شود و نه با گزاره هایی مانند جی دی پی و ... اگرچه این گزاره ها برای بررسی روند حرکت اقتصادی کشور می تواند مفید واقع شود اما نمی توان مناسبات اقتصادی را حول آن ها چید، بلکه معیار اصلی در این حوزه گزاره ها و مشخص های سبک زندگی اسلامی اند.
بر این اساس از مهمترین شاخص های اصلی سبک زندگی اسلامی می توان به سه شاخصه ی: حیا مندی، عفت مندی و غیرت مندی اشاره نمود.
یک برنامه اقتصادی هنگامی اقتدار یک جامعه اسلامی را به همراه خواهد داشت که با این شاخص ها همخوانی داشته باشد. برای مثال در موضوع ربا در نظام بانکی مقوله عفت شکم با چالش جدی مواجه است و از این روست که نمی توان آن را قبول کرد، همچنین است موضوع راه اندازی بورس های استانی و منطقه ای و مانند اینها که کاندیداها در برنامه های خود گنجانده اند.
در مثال دیگر راه کارهای کاندیداها در حوزه مسکن که در قالب طراحی جدید شهری و ... مطرح می شود نیز ادامه ساخت و ساز و معماری کنونی ساختمان ها خواهد بود که به شکل جدی مؤلفه های حیا و عفت را با چالش و تهدید مواجه کرده است.
بنا بر این بدون در نظر گفتن مؤلفه های سبک زندگی که در واقع روح اصلی پیشرفت جامعه اسلامی است و توجه صرف به موضوعات روبنایی مانند اقتصاد باعث شده برنامه های کاندیداها با وجود نقاط قوت فراوان اما غیرقابل استفاده برای کشوری که در حال گذر از پیج تاریخی است، باشد. برنامه های ارائه شده از سوی کاندیداها می تواند اقتصاد یک کشور جهان سومی غیر مسلمان را سامان داده و حتی شاید در دو سال بتواند آن را به یک کشور جهان اولی تبدیل کند اما اقتصادی که اسلامی نبوده و مؤلفه های سبک زندگی اسلامی در آن لحاظ نشده و برای مثال ارزش پول در آن ناموس ملی باشد، نمی تواند زمینه ساز دولت اسلامی و به تبع آن تمدن اسلامی گردد.
نکته دیگری که درباره برنامه های کاندیداها تمی توان از آن غافل شد این است که خط مشی این افراد که از سبک زندگی آن ها خبر می دهد قدری تأمل برانگیز است.
به عنوان مثال کاندیدایی که در 5 سال گذشته نزدیک به 16 هزار صفحه در 70 موضوع اصلی کشور در قالب کتاب و مقاله را تولید کرده چگونه فرصت رسیدگی به مسئولیت هایی که بر دوشش نهاده شده بود را داشته است؟
برای دیدن سایز اصلی روی عکس کلیک کنید
و چرا این برنامه ها و تولیدات به مراکز تصمیم ساز و تصمیم گیر خارج از دولت ارائه نشده است؟
و یا برای مثال کاندیدی که در این دوره همان طرحی را ارائه می کند که در دوره های گذشته نیز کرده بود، در این مدت چرا مواردی از این دست را در نهادی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام یا سایر مراکز عرضه نکرده است؟
در واقع صحبت اصلی اینجاست چرا افراد برای پیاده کردن ایده ها و طرح هایشان نیاز دارند تا شخصا بر صندلی ریاست جمهوری تکیه بزنند و نمی توانند این تولیدات را در راه پیشرفت جامعه اسلامی و بسط آرمان های انقلاب در اختیار سایر مسئولان قرار دهند؟ از همین روست که مشاهده می شود در ادارات و سازمان ها افراد به جای تشریک مساعی دیگران را تخریب می کنند تا خود به مسئولیت رسیده و نظرات خویش را پیاده نمایند.
در کل می توان چنین گفت که سبک زندگی به معنای اصیل و اسلامی آن که مورد توجه مقام معظم رهبری و مؤمنان و دوستداران انقلاب اسلامی است در برنامه های اقتصاد محور کاندیداها مورد توجه قرار نگرفته است. با وجود اهمیت اقتصاد و حماسه اقتصادی در شرایط امروز کشور اما به نظر نمی رسد برنامه های ارائه شده از سوی کاندیدا ها توان خلق حماسه اقتصادی را داشته باشند چرا که همان طور که اشاره شد این برنامه ها مبتنی بر گزاره های سبک زندگی نگاشته نشده و اساساً سبک زندگی اسلامی، اقتصاد اسلامی، اقتصاد بدون ربا و مانند اینها در آن ها لحاظ نشده است.
سلام دوست عزیز
اگه دوست داشتی بیا نظرات منم بخون.